dubbel gevoel Twee geliefden, vrienden of familieleden vertel en apart van elkaar hoe zij een belangrijke periode of gebeurtenis in hun leven hebben ervaren. Frans en Mariëlle over zijn bipolaire stoornis. TeksT Lieneke van der Fluit BeeLD eline Hensen Quest Psychologie — voelen voelen — Quest Psychologie 71 dubbel gevoel
“Mariël e, het gaat niet goed met Frans”. Als partner in
Mariëlle
een druk gezin is het soms lastig te signaleren.’
‘Als Frans depressief is, is hij thuis. Hij doet dan hele-maal niets. Ik heb dan grip op de situatie en hoef me
meer, soms was ik een week lang op. Ik heb in die
geen zorgen te maken dat hij gekke dingen gaat doen.
Frans (48)
periode een huis gekocht als cadeau voor mijn vrouw.
Als hij hypomaan (lichte vorm van manie, red.) wordt of
Terwijl ik geen baan meer had en dus helemaal niet de
die ene keer dat hij manisch was, heeft al es en iedereen
financiële middelen had om een hypotheek te kunnen
het gedaan. Hij zoekt het conflict op, vooral met mij en
betalen. Ook leaste ik een auto voor 1600 euro per
is niet meer voor rede vatbaar. Gelukkig heeft hij het
maand en reed daar ’s nachts met een vaartje van
steeds beter onder controle en zijn de echte excessen
225 kilometer per uur mee rond. Ik gaf een borrel voor
verleden tijd, maar deze periodes waren voor ons als
de hele buurt en kocht de duurste flessen whisky.’
gezin het heftigst. Steeds maar die angst wat ons nu
‘Ik wéét dat het een ziekte is en dat Frans er zelf ook
‘Op een avond, vlak voordat we op vakantie zouden
niets aan kan doen, maar toch kan ik soms nog zó
gaan, heb ik al e pil en die ik in de maanden daarvoor
kwaad worden. Afgelopen december bijvoorbeeld
niet had geslikt, in één keer ingenomen. Ik kan me er
ging het weer even niet goed met hem en liet hij zich
helemaal niets meer van herinneren. Toen mijn vrouw
een paar dagen opnemen om tot rust te komen. Dat ‘Ik zou mijn bipolaire stoornis niet willen missen, ik
boven kwam, zag ze dat het niet goed met me was en
is het beste, dat weet ik ook wel, maar toch voel ik me
ben nu zelfs verschrikkelijk dankbaar dat ik het heb.
ik schijn ook iets te hebben gezegd van "bel 112, ik heb
dan in de steek gelaten. “Jij gaat even lekker onder zeil
Ik beleef dingen vaak zo intens, dat kunnen andere
pil en geslikt". Die nacht werd ik door een ambulance
en ik mag het hier opknappen”, denk ik dan. Dat maakt
mensen niet. Soms hoor ik een muziekstuk en word ik in
afgevoerd en de volgende dag werd ik wakker op de
vervoering gebracht. “Luister eens hoe prachtig”, zeg ik
intensive care. Aansluitend ben ik vier maanden
Het komt altijd weer goed. Daar houd ik me
Prima”. Of: “dan rijd je je maar te pletter”. Dat klinkt
dan tegen mijn vrouw. Als zij dan droogjes zegt, “Hhm,
opgenomen geweest op de psychiatrische afdeling
inmiddels in slechte periodes aan vast. Frans wordt
cru, maar ik kan het niet voorkomen. Voorheen
mooi, ja”, dan kan ik haar wel door elkaar schudden.
altijd weer de oude. Vroeger dacht ik weleens: “Dit
verstopte ik de sleutels of telde zijn pil en na. Dat doe
“Luister nou eens echt!” Ik beleef het dan zó anders.
gaat helemaal mis en hoe lang houd ik dit nog vol?”
ik niet meer. Ik wil hem wel helpen, maar ik moet ook
Zes jaar geleden werd de diagnose gesteld: ik ben
‘Het is vreselijk dat dit is gebeurd, ik besef dat ik mijn
Maar inmiddels weet ik: Frans raapt altijd zijn boeltje
aan mezelf denken. Frans is zelf verantwoordelijk.
manisch-depressief. Ik kon de psychiater die met het
vrouw en kinderen langs de afgrond heb gesleurd. Dit
weer bij elkaar en pakt de draad weer op.’
Ik fluit hem wel op zijn tijd terug, want bij Frans is
nieuws kwam wel zoenen! Ein-de-lijk erkenning. Ik had
had ook anders kunnen aflopen. Maar het was blijkbaar
nooit iets gedoseerd. Vorig jaar ging hij met fotografie
me altijd al anders gevoeld, nu kon ik het plaatsen.’
nodig om te kunnen zijn waar ik nu sta. Een keerpunt.
‘Ruim tien jaar geleden kwam ineens van al es boven
aan de slag en daar gaat hij dan helemaal in op. Zodra
Pas na deze manie werd de juiste diagnose gesteld en
water: er kwamen brieven binnen van schuldeisers,
hij enthousiast wordt, ben ik al op mijn hoede. Ik moest
‘Ik kamp vanaf mijn twintigste met jaarlijks terug-
kon ik op de juiste medicijnen worden ingesteld. In
Frans bleek een drank- en een gokprobleem te hebben
10.000 foto’s bekijken en zei op een gegeven moment:
kerende depressies. Ze begonnen altijd aan het einde
eerste instantie lithium, maar na twee keer een lithium-
en veel te hebben gelogen. Toch wist ik dat hij niet
“Goh, Frans, sla je niet een beetje door?" Op dat
van de zomer. Rond Kerst was ik er meestal weer rede-
vergiftiging ben ik overgestapt op Seroquel, een anti-
gok- of drugsverslaafd was en ook geen leugenaar, er
moment vindt hij dat niet leuk, maar achteraf gaf
psychoticum. Het gaat nu goed, ik ben vier jaar stabiel
moest iets anders aan dit gedrag ten grondslag liggen.
en doe vrijwil igerswerk. Na de zomer hoop ik een
Maar wat, daar kon ik de vinger niet op leggen.
In die moeilijke jaren voordat de diagnose werd
‘We krijgen er samen grip op. Ik heb de laatste jaren
‘Ik zag het Soms stond ik hele periodes
gesteld heb ik twee keer op het punt gestaan te
een veel geruster gevoel. Toch blijft het altijd span-
leven als één ’s ochtends op met mijn
‘Manisch depressief-zijn is een manier van leven, die ik
scheiden, ook ter bescherming van mijn gezin. Maar
nend, de situatie kan zomaar weer veranderen. We zijn
steeds beter onder de knie begin te krijgen. Ik heb er
diep in mijn hart wilde ik dat niet. Ik wist dat scheiden
bezig onze relatie weer gelijkwaardig te krijgen. Ik wil
groot feest’ maar dook direct weer terug lang tegenaan geschopt, dat doe ik nu niet meer. Ik
niet de oplossing was en dat Frans een goeie vent is en
hem niet controleren, maar weer echt samenzijn. Daar
accepteer het en ga op tijd op de rem staan. Als ik een
geen bedrieger. De diagnose kwam dan ook als een
vecht Frans ook hard voor.’ ‹
waren. Ik trok de stekker van de telefoon eruit, deed
paar drukke dagen heb gehad, doe ik de dag erna even
opluchting, eindelijk wisten we wat er met hem aan
voor niemand open. Zelfs een nachtzoen van één van
helemaal niets. Door mijn leven aan te passen ben ik
de hand was en konden we er aan gaan werken.’
de kinderen kon ik niet verdragen. Dat vond ik natuurlijk
een leukere partner en vader geworden. Voorheen was
Manisch depressieve stoornis
vreselijk, maar ik kon het niet verhelpen.’
ik een opgejaagd en snel geïrriteerd persoon.
‘Ik ben vaak zó druk geweest de boel hier draaiende te
Maar, oh, die depressies, als die maar wegblijven.
houden dat ik soms niet doorhad als het niet goed ging
Wat is het?
‘Het jaar voorafgaand aan de diagnose was dramatisch.
Die manische episode is traumatisch geweest voor mijn
met Frans. We hebben vier kinderen en voor hen moet
Bij mensen met een manisch-depressieve stoornis (MDS), ook wel
Ik verloor in die periode mijn baan en de maanden van
gezin, maar ik ben veel banger voor de depressies. Ik
al es doorgaan, ik wilde dat zij zo min mogelijk zouden
bipolaire stoornis genoemd, komt de stemming niet overeen met
de realiteit. De werkelijkheid wordt als te somber of te mooi gezien.
procederen die volgden hebben me leeggezogen. Ik
raak dan zo ver van mezelf en de realiteit verwijderd,
merken wat er met hun vader aan de hand was. Daar-
Mensen met een manisch-depressieve stoornis voelen zich in een
werd voor het eerst echt manisch, zag het leven als één
dat is niet vol te houden. De grootste angst is dat ik
naast moest ik vaak extra werken om rond te komen.
manische periode overgelukkig en herboren, terwijl ze zich in de
depressieve fase waardeloos voelen en zelfmoordgedachten
groot feest en verloor al e realiteitszin. Ik sliep bijna niet
zo ver wegzak, dat ik niet meer voor mezelf insta.’ ‹
Een buurvrouw of een vriendin wees me er dan op:
Quest Psychologie — voelen voelen — Quest Psychologie 73
1. Introduction Human health and environment have been exposed to chemicals at an unexpected risk level through the course of modern economic development. Since the beginning of the 21st century, Noritsu Koki Co., Ltd. (NKC) started gearing toward health and environment-friendly monozukuri by designing and developing products having little environmental load. To this end, NKC will promote green
Adrenoceptors and breast cancer: Review article Roisman R., Klemm O., Raphaeli G., and Roisman I. Dedicated to Mrs. Minka Klavins and Prof. Janis V. Klavins Albert Einstein College of Medicine, New York, NY, USA Correspondence to: Isaac Roisman, M.D., Dip. Surg., M. Surg., D.Sc. P.O.Box 45470 , Haifa 31453, Israel Tel.: (972-4)8388393, Fax: (972-4)8379503 Adrenocepto