(microsoft powerpoint - um si\360fer\360i \355 reikningsskilum f\351lag b\363khaldsstofa xx.ppt [read-only] [compatibility mode])

Við gerð reikningsskila gerið það sem er rétt og samkvæmt reglum og þá mun ykkur farnast vel og það sem meira er þið munið sofa vel.
Ef þið gerið eitthvað sem er ekki klárlega rétt, reikningsskilanna (skattskilanna) viðvart og skiljið eftir slóð svo að lesandinn megi skynja vandann. Þarf að segja meira - málið er dautt.
Því betur sem ég kynnist viðskiptalífinu og þeim grein fyrir því að svokallað viðskiptasiðferði er “oxymoron” (þversögn í orðum). Er þetta kjarni máls?, þ.e. uppistandarans.
Hvað á maður að halda?Er ekki búið að prófa allt? – hér hvergi nærri allt upp talið til 1) ítarlegra regluverk en nokkru sinni í sögunni á öllum sviðum rekstrar, ekki bara um afkomu- og efnahagsmælingar og framkvæmd endurskoðunar, 3) skörp sýn á framtíð og stefnumótun skýr (bestir í heimi og öll sú 4) markmiðs-/tilgangsyfirlýsingar (mission statements) sem nú eru í móð og þykja fínar (innantómur fagurgali sem hann er raunar yfirleitt), 5) fyrirtæki setja sér siðareglur (ekkert betur en Enron; fengu Er þetta kjarni máls?, þ.e. uppistandarans.
7) gæðastjórnun á öllum sviðum (hét áður að vanda sig), 8) innra eftirlit komið á á öllum sviðum (nú nánast engum 9) endurskoðunarnefndir (eftirlit með eftirliti sem hefur eftirlit stjórnum, eða hvað, sem um ekkert spurði og ólæst á reikningsskil skv. rannsóknum), 11) harðari kröfur til menntunar, þjálfunar og prófa fyrir 12) og nú nýlega hélt ráðherra því fram að við værum með bestu reglur í heimi á fjármálasviði.
Er þetta kjarni máls?, þ.e. uppistandarans.
En þrátt fyrir allt þetta sýnast fjársvik vera á uppleið og með alvarlegri afleiðingum en nokkru sinni fyrr. Hvað er í gangi? Svarið er væntanlega - græðgistækifærum hefur fjölgað (kaupréttarvitleysan hefur margt á samviskunni) og vilja ekki allir vera með og sýnist reiði sumra ekki snúast um það að fá ekki að taka þátt!! eru mjög í móð um þessar mundir (og þegar grannt er skoðað nánast alltaf stofnuð í annarlegum tilgangi) og jafnvel til á lager í skúffum á endurskoðunar- og lögmannstofum, sem héti “Émálíga ehf”.
En nóg um kaldhæðnina – í bili a.m.k.
1) Reglusmíðin á sviði reikningsskila – hvernig 2) Meðhöndlun fyrirtækja á því regluverki. Eru koma þaðan í reglum og í reglusmíð? 4) Meðhöndlun dómstóla. Hvernig hafa dómar verið um viðfangsefni þeirra sem fjalla um gerð reikningsskila og endurskoðun á þeim? • Fátt hefur verið eins fyrirferðarmikið í umræðu um reikningsskil á síðustu árum og misserum og regluverk Alþjóðlega reikningsskilaráðsins (IASB) sem gefur úr staðla sem í daglegu tali eru kallaðir “IFRS”. Hefur hérlendis áhrif með tvennum hætti: a) fyrir þá sem þurfa að fara eftir reglunum, og b) áhrif í ársreikningalögum v. samhæfingar við IFRS (raunar þarf nú að fara að • Áður var vísað í venjur (góð reikningsskilavenja) – nú er það ekki lengur við hæfi vegna regluverksins í lögum og stöðlum. En var það ekki ágætt? (Það sem “hæfir og samviskusamir kunnáttumenn” voru að gera á hverjum tíma). • Þegar IASB tekur til starfa er búið að prófa ýmislegt. (t.d. leiðbeinandi reglur – nákvæmnisreglur – formreglur - að ekki sé talað um “laissez-faire” stefnuna, þ.e. regluleysi, sem ríkti í byrjun síðustu aldar).
• Alþjóðlega nefndin ákveður að halla sér að meginreglum fremur en nákvæmnisreglum (principles vs. rules); öndvert að sögn við bandarískar reglur. • Ekki bara það heldur er þess ennfremur krafist að semjandi reikningsskila leiti að “anda staðlanna” (sp • Formaður nefndarinnar, DT, er óþreytandi í því að brýna menn á þessu atriði og krefst þess að menn vinni ekki þannig að leitað sé að götum í regluverkinu.
• Það var einmitt þessi sami maður sem af breskum stjórnvöldum var settur til höfuðs skapandi reikningsskilum á níunda áratug síðustu aldar. sumir vilja jafnvel kenna regluverkinu um kreppuna á alþjóðlegum mörkuðum, b) rótgrónum reglum hefur verið ýtt til hliðar en nýjar umdeildari teknar upp, einkum gangvirðisreglan (fair value), - óinnleystar matsbreytingar á peningaverðseignum og sk umdeilanlegar, eins og t.d. virðisrýrnunarprófið svokallaða, DT sagði nýlega (breska þinginu) að reglan (FV) hefði sannað gildi sitt, því hún hefði flett ofan af ofmati eigna fyrr en eldri reglur; skaðinn af fjármálakreppunni hefði orðið miklu meiri ef tafir hefðu orðið lengri á uppljóstrun orsaka fjármálakreppunnar en raunin varð. d) þá finnst sumum fátt um meðhöndlun svokallaðrar viðskiptavildar – gamla reglan um afskrift hafi verið betri (40 ára reglan m.a.s. sótt í biblíuna) en virðisrýrnunarprófið handónýtt (væntingar íslenskra fyrirtækja voru svo miklar að engin efni voru til afskriftar fyrr en eftir hrun; getur það staðist?), e) ungur prófessor við Harvard sagði hér á landi fyrir nokkrum árum; hverfur með fleiri þátttakendum ef hún er til staðar; það er kjarni málsins, f) freistnivandinn gerir svo vart við sig vegna þess að matsstofur vita til hvers er í raun ætlast við mat á því hvort virðirýrnun hafi átt sér stað, g) svo, ofan á allt annað, er þessi regla um virðisrýrnun á viðskiptavild tilkomin sem dúsa gagnvart atvinnulífinu þegar samlegðaraðferðin (sameining fyrirtækja) var afnumin; reglan er sum sé ekki reist á rannsóknum á efni máls heldur málamiðlun við fyrirtækin (lobbyista).
• Hér mætti halda áfram um sinn um gagnrýnina, en samt er það mat flestra að nefndin hafi miklu áorkað – og nægir þá að nefna að koma á einu samhæfðu kerfi fyrir flesta fjármagnsmarkaði heimsins og USA markaðurinn sýnist jafnvel styðja þetta regluverk. • Eitt í viðbót þó – efast má um að reglur IASB um afskriftareikninga útlána hafi verið nógu góðar. Getur staðist að þeir hjá bönkunum hafi verið innan við 1% í lok árs 2007, raunar enn á miðju árinu 2008, en reyndin orðið allt önnur, jafnvel meira en 50%. Sumir hafa sagt að markmiðum nefndarinnar, peningalegt virði, (nú-ið ekki horft til framtíðar) sé leggja til hliðar í góðæri fyrir mögru árunum og gefast fyrir svokölluðum raunmælingum þessara eigna, sérstaklega í langtímarekstri eins og banka. • Þótt freistandi sé að segja hér meira um ýmislegt sem upp hefur komið á síðustu misserum og varðar hrunið og reikningsskil, þá læt ég ógert að fjalla um það; bíður betri tíma og þegar meira liggur fyrir. • Ugglaust er það markmið flestra að virða reglurnar. Dæmin sýna þó að freisting er mikil til að hagræða tölum. Hvað sakar þó að smábreytingar séu gerðar til að firra fyrirtæki vandræðum á markaði?; við munum að sjálfsögðu yfirvinna smáóróa á mörkum um sinn, því framundan er mikil veisla? Lækki hlutabréfaverð verður lítið úr kauprétti mínum; er ekki hægt að laga tölurnar aðe • Blaðaskrípentar hérlendir hafa sumir sagt; “hann var bara tekinn fyrir smábókhaldstilfærslur – hvað gerir það nú til?” – það er bara sjálfsögð sjálfsbjargarviðleitni, svona eins og smáskattsvik –allir taka þátt í því, er það ekki? • Þannig sýnist því viðhorf sumra vera. • Augnablik: þessar bókhaldsblekkingar hafa valdið meira tjóni en flest annað; rangfærslur í Enron kostuðu meira en 70 milljarðar dollara og þáttur þeirra í íslenska tjóninu liggur ekki fyrir en óttast að hann sé ekki óverulegur. • JW (CFE/CPA) sagði í bók um fjársvik að 85% tjóna af völdum fraud) – sem byrja aðallega sem rangfærslur í reikningsskilum en 15% stafa af starfsmönnum (employee fraud) (skrítið hvað mikil orka fer í að klófesta smælingjana á meðan topparnir ganga nánast eftirlitslausir/-litlir – “það verður náttúrulega að stoppa það að ræstingarfólk hirði óétinn vínarbrauð á kaffistofum í lok dags”). • Í eina tíð þurftu endurskoðendur aðallega að fylgjast með að hagnaður væri ekki vantalinn; þegar reikningsskil voru sama og skattskil.
• Nú er öldin önnur með tilkomu fjármagnsmarkaða; nú þurfa menn að aðgæta að hagnaður sé ekki oftalinn eða tap vantalið.
• Hvernig má laga til í þessum efnum (kem að íslenskum dæmum á – færa tekjur fyrr en reglur segja til um (Mattel), – sleppa skuldum – utan efnahags (Enron) – ofmeta fjáreignir/lyfta eigin fé (Lehman ofl.) • Segir það ekki margt um stöðuna að vegur “krufningsmanna á reikningsskilum” (forsensic auditors/accountants) hefur aldrei verið meiri og arðvænlegri en einmitt um þessar mundir. Hvernig hafa stjórnvöld staðið sig? (1) • Spurningin varðar hvort stjórnvöld hafi staðið sig í því hlutverki að setja reglur sem varða afkomumælingar eða skattstofna. • Hef um langt árabil hef ég haft uppi gagnrýni í þessum efnum og – málefni afkomu- og efnahagsmælinga á markaði á ekki vista í ráðuneyti fjármála (búið að breyta), – afkomu- og efnahagsmælingar snúast ekki um skattamál – því – afkomu- og efnahagsmælingar snúast ekki um skattamál – því átti ráðuneyti fjármála ekki að fara með þennan málaflokk, – embættismenn skattakerfisins eru alls góðs maklegir sem sérfræðingar í skattamálum en þeir eru ekki sérfræðingar í reikningshaldi, Hvernig hafa stjórnvöld staðið sig? (2) • Á ýmsu hefur gengið til að koma lögum um ársreikninga í bærilegt – úrfellingar sem þurftu að vera með, – enn eru rangfærslur í lögunum þrátt fyrir margar leiðréttingar – sumt að þessu hefur haft áhrif á dóma sem hér hafa gengið, – ekki var að því hugað að laga lög um hlutafélög að breytingum á reglum um reikningshald; afleiðing m.a. arður greiddur út á froðu.
Hvernig hafa stjórnvöld staðið sig? (3) • Af öðrum toga en varðar þátt stjórnvalda á sama sviði= • Mætir menn vöruðu við rangfærslum vegna skattamála – afleiðingin var hróplegt ósamræmi milli skatta á þegna landsins; jaðarskattur á suma 26% en 37% á aðra, – fé tekið út sem arður en var í raun laun; arður er á ávöxtun og klárar launatekjur; efni máls þverbrotið og formið blífur, – þetta var dæmi um það sem sumir kalla “lögleg skattsvik” – hvernig í dauðanum stóð á því að það tók mörg ár að taka á þessu máli? • Svo áfram sé ausið úr skálum reiðinnar: – hvers vegna mátti ekki halda tryggð við tilgang í rekstri sparisjóðanna, þ.e. til almannaheilla? – stofnfé var ekki hlutafé; stofnfjáreigandinn átti bara það fé (nánast verðtryggð skuld) en ekki eigið fé að öðru leyti; samt var það látið viðgangast að þeir fengju að selja þessa hluti á ve – því var ekki að heilsa – vilji menn horfa í efni máls og anda laganna – þetta var almannafé sem nú er horfið í valdabaráttu græðismanna – fé má víst ekki ganga laust án hirðis og almannaheillasjóðarmið ku vera úrelt. – stjórnvöld höfðu alla burði til að blanda sér í þetta mál en gerðu ekki af nægilegum krafti; og er það ekki svo að eftir höfðinu dansa limirnir? • Það má fagna því að ekki hefur oft reynt á reglur sem varða gerð reikningsskila eða framkvæmd endurskoðunar. M.a. vegna þess að reynslan af þeim málum er a.m.k. að mínum dómi ekki góð: – það þótti ekki athugunarvert fyrir dómstólum hérlendis þó að matsbreytingar (!!!!) á eigin hlutabréfum væru færðar í re – makalaus var svo sú niðurstaða dómstóla að lán er ekki lán nema formlega sé gengið frá skuldaskjölum, en lánveitingar til forráðamanna eru bannaðar með lögum, – það þótti í raun ekki aðfinnsluvert að tekjur eins árs voru færðar undir árið á undan og enginn samsvarandi kostnaður færður á móti; þetta var víst ekki nógu mikilvægt, þó að ásetningur til rangfærslu reikningsskila hafi verið skýr og um verulega fjárhæðir að tefla, – mikilvægisreglu var beitt með því að vísa í stærsta – mikilvægisreglu var beitt með því að vísa í stærsta samnefnara í flestum uppgjörum, þ.e. heildarvelta, þó að regluverk kveði alls ekki á um beitingu þeirrar reglu á þann hátt, – verulegur kostnaður færður til eignar en ekki upplýst um hann heldur felldur inn í efnahagslið þar sem slíks kostnaðar var alls ekki að vænta; hrein blekking, – viðskiptavild færð til eignar á grundvelli viðskipta sem aldrei fóru fram og rekstrarreikningar tveggja ára rangfærðir um tekjur, söluhagnað af eignum, sem aldrei voru seldar.
Reyni svo á ný á framkvæmd endurskoðunar á ársreikningum til samræmis við alþjóðlega staðla um endurskoðun, þá hlýtur að vera stefnumótandi og fordæmisgefandi fyrir dómstólana að hafa áður úrskurðað að við endurskoðun verði að “skoða öll gögn” sem gera einn ársreikning og engar refjar; það veit ekki á gott.
• Mér er ekki örgrannt um að næstunni kunni á reyna á þessi málefni. Vonandi verður tekið á þeim málum af meiri kunnáttu og skynsemi en þessi dæmi er til vitnis um. • Mér segja fróðir menn og kunnugir málaflokknum að líklegt sé að vænta megi betri dóma á þessu sviði, m.a. vegna þess að tíðarandinn sé annar. • Ég spyr nú bara – hvað kemur blessaður tíðarandinn í • Ég spyr nú bara – hvað kemur blessaður tíðarandinn í • Ég ítreka það sem ég sagði í upphafi – vinnið af heilindum að verkefnum ykkar og virðið reglur sem ykkar ber að hlíta.
• Munið að tilgangurinn með reikningsskilagerð er að upplýsa en • Markmiðið er að greiða fyrir því að viðskipti geti farið fram á snurðulausan hátt á fjármagnsmarkaði. Rangfærslur í reikningsskilum spilla fyrir því svo um munar, eins og dæmin sa • Endurskoðendur, og þið líka sem ársreikningasmiðir, eigið að setja þessa forgangsröð í þjónustu ykkar: – fjármagnsmarkaðurinn (eða þeir sem eru hægra megin í reikningsskilum fyrirtækja eða vilja vera þar), – fyrirtækin, þ.e. skjólstæðingar ykkar.
• Miklu skiptir að þessari forgangsröð sé ekki snúið á haus.

Source: http://www.fbo.is/files/Hagnytir%20hlutir/StefanSvavarsson20102.pdf